Cơ quan thương mại và phát triển của Liên Hợp Quốc, UNCTAD, đã nêu lên những lo ngại sâu sắc về sự gián đoạn leo thang đối với thương mại toàn cầu.
Báo cáo nói rằng các cuộc tấn công gần đây vào các tàu ở Biển Đỏ, kết hợp với căng thẳng địa chính trị ảnh hưởng đến vận chuyển ở Biển Đen và tác động của biến đổi khí hậu trên Kênh đào Panama, đã làm phát sinh một cuộc khủng hoảng phức tạp ảnh hưởng đến các tuyến thương mại quan trọng.
Người đứng đầu bộ phận hậu cần thương mại của UNCTAD, Jan Hoffmann, đã phác thảo phân tích chi tiết của tổ chức này về tình hình tại cuộc họp báo hàng ngày của Liên Hợp Quốc vào ngày 26 tháng 1. Ông nhấn mạnh vai trò quan trọng của vận tải hàng hải trong thương mại quốc tế, lưu ý rằng nó chịu trách nhiệm cho khoảng 80% sự vận chuyển hàng hóa toàn cầu.
Sự gián đoạn ở Biển Đen và kênh đào Panama và Suez
Kênh đào Suez, tuyến đường thủy quan trọng nối Địa Trung Hải với Biển Đỏ, thông thương khoảng 12% đến 15% thương mại toàn cầu vào năm 2023. UNCTAD ước tính khối lượng thương mại đi qua kênh đào Suez đã giảm 42% trong 2 tháng qua.
Cuộc xung đột đang diễn ra ở Ukraine cũng đã gây ra những thay đổi đáng kể trong giao dịch dầu mỏ và ngũ cốc, định hình lại các mô hình thương mại đã được thiết lập.
Trong khi đó, kênh đào Panama, một huyết mạch quan trọng khác cho thương mại toàn cầu, đang phải vật lộn với hạn hán nghiêm trọng đã làm giảm mực nước, dẫn đến tổng số lần quá cảnh giảm đáng kinh ngạc 36% trong tháng qua so với cùng kỳ năm ngoái.
Những tác động lâu dài của biến đổi khí hậu đối với khả năng của kênh đào đang làm dấy lên lo ngại về những tác động lâu dài đối với chuỗi cung ứng toàn cầu. Cuộc khủng hoảng ở Biển Đỏ, được đánh dấu bằng các cuộc tấn công do Houthi dẫn đầu làm gián đoạn các tuyến đường vận chuyển, đã làm tăng thêm một lớp phức tạp khác.
Tàu container quá cảnh giảm mạnh khi giá cước vận tải và khí thải tăng vọt
Để đối phó với cuộc khủng hoảng Biển Đỏ, các công ty lớn trong ngành vận tải biển đã tạm thời đình chỉ quá cảnh kênh đào Suez.
Đáng chú ý, lượng tàu container trung chuyển hàng tuần đã giảm mạnh 67%. Vận chuyển tàu chở dầu và tàu chở khí đốt cũng đang trải qua sự sụt giảm đáng kể.
Trong khi đó, giá vận chuyển ngày càng tăng. Mức tăng 500 USD giá cước vận tải container trung bình giao ngay trong tuần cuối cùng của tháng 12 là mức tăng hàng tuần cao nhất từ trước đến nay.
Giá cước vận chuyển container giao ngay trung bình từ Thượng Hải đã tăng hơn gấp đôi (+122%) kể từ đầu tháng 12. Cụ thể hơn, giá cước từ Thượng Hải đến châu Âu đã tăng hơn gấp ba lần (+ 256%), trong khi giá cước đến bờ biển phía tây của Hoa Kỳ tăng 162%, mặc dù các tàu trên tuyến đường này không đi qua Kênh đào Suez.
Phí bảo hiểm cũng tăng mạnh, làm tăng tổng chi phí vận chuyển.
Ngoài ra, các tàu được định tuyến lại từ các tuyến kênh đào Suez và Panama buộc phải di chuyển nhanh hơn để bù đắp cho việc đi đường vòng, đốt cháy nhiều nhiên liệu hơn trên mỗi dặm và thải ra nhiều CO2 hơn, làm trầm trọng thêm vấn đề về môi trường.
"Ở đây chúng ta thấy tác động toàn cầu của cuộc khủng hoảng, khi các tàu đang tìm kiếm các tuyến đường thay thế", ông Hoffmann nói.
Ý nghĩa toàn cầu: Tăng giá năng lượng và thực phẩm.
UNCTAD nhấn mạnh những tác động kinh tế sâu rộng của những gián đoạn này.
Sự gián đoạn kéo dài, đặc biệt là trong vận chuyển container, gây ra mối đe dọa trực tiếp đến chuỗi cung ứng toàn cầu, làm tăng nguy cơ giao hàng chậm trễ và chi phí cao hơn.
Mặc dù giá cước container hiện tại xấp xỉ một nửa so với mức đỉnh được thấy trong cuộc khủng hoảng COVID-19, nhưng sẽ mất thời gian để mức giá cao hơn ảnh hưởng đến người tiêu dùng, với tác động đầy đủ dự kiến trong vòng một năm.
Giá năng lượng đang chứng kiến sự tăng vọt khi việc vận chuyển khí đốt bị ngừng, ảnh hưởng trực tiếp đến nguồn cung năng lượng, đặc biệt là ở châu Âu.
Cuộc khủng hoảng cũng đang tác động đến giá lương thực toàn cầu, với khoảng cách xa hơn và giá cước vận chuyển cao hơn có khả năng làm tăng chi phí. Sự gián đoạn trong các chuyến hàng ngũ cốc từ châu Âu, Liên bang Nga và Ukraine đặt ra rủi ro cho an ninh lương thực toàn cầu, ảnh hưởng đến người tiêu dùng và giảm trả giá cho các nhà sản xuất.
Tác động đến các nước đang phát triển và sự cần thiết phải hành động tập thể
"Các nước đang phát triển đặc biệt dễ bị tổn thương trước những gián đoạn này và UNCTAD vẫn thận trọng trong việc theo dõi tình hình đang phát triển", ông Hoffmann nói.
Tổ chức này nhấn mạnh nhu cầu cấp thiết về sự thích ứng nhanh chóng từ ngành vận tải biển và hợp tác quốc tế mạnh mẽ để điều hướng việc định hình lại nhanh chóng các động lực thương mại toàn cầu.
Những thách thức hiện tại nhấn mạnh tính dễ bị tổn thương của thương mại đối với căng thẳng địa chính trị và các thách thức liên quan đến khí hậu, đòi hỏi những nỗ lực tập thể cho các giải pháp bền vững, đặc biệt là hỗ trợ các quốc gia dễ bị tổn thương hơn trước những cú sốc này.
Nguồn: UNCTAD