Tiêu thụ than toàn cầu đã tăng lên mức cao nhất mọi thời đại đạt dấu mốc mới vào năm 2022 và sẽ giữ ở gần mức kỷ lục đó trong năm nay khi chứng kiến sự tăng trưởng mạnh mẽ ở châu Á cho cả sản xuất điện và ứng dụng công nghiệp vượt xa mức giảm ở Mỹ và châu Âu, theo thông tin cập nhật thị trường mới nhất của IEA.
Tiêu thụ than trong năm 2022 tăng 3,3% lên mức 8,3 tỷ tấn, lập kỷ lục mới, theo Cập nhật thị trường than giữa năm của IEA, được công bố hôm 27/7. Trong năm 2023 và 2024, sự sụt giảm nhỏ trong sản xuất nhiệt điện than có thể sẽ được bù đắp bằng sự gia tăng sử dụng than công nghiệp, báo cáo dự đoán, mặc dù có sự khác biệt lớn giữa các khu vực địa lý.
Trung Quốc, Ấn Độ và các nước Đông Nam Á dự kiến sẽ chiếm 3 trong số 4 tấn than tiêu thụ trên toàn thế giới vào năm 2023. Tại Liên minh châu Âu, tăng trưởng nhu cầu than ở mức tối thiểu của năm 2022 do sản lượng nhiệt điện than tăng đột biến tạm thời gần như được bù đắp bởi việc sử dụng thấp hơn trong công nghiệp. Việc sử dụng than của châu Âu dự kiến sẽ giảm mạnh trong năm nay khi mở rộng sản xuất năng lượng tái tạo, và khi năng lượng hạt nhân và thủy điện phục hồi một phần sau sự sụt giảm gần đây. Tại Mỹ, động thái tránh xa việc dùng than cũng đang được đẩy mạnh bởi giá khí đốt tự nhiên thấp hơn.
Sau ba năm đầy biến động được đánh dấu bởi cú sốc Covid-19 vào năm 2020, sự phục hồi mạnh mẽ sau đại dịch vào năm 2021 và những bất ổn do chiến dịch đặc biệt của Nga ở Ukraine vào năm 2022, thị trường than cho đến nay đã trở lại các mô hình dễ dự đoán và ổn định hơn vào năm 2023. Nhu cầu than toàn cầu ước tính đã tăng khoảng 1,5% trong nửa đầu năm 2023 lên tổng cộng khoảng 4,7 tỷ tấn, nhờ mức tăng 1% trong sản xuất điện và 2% trong các mục đích sử dụng sản xuất công nghiệp phi điện năng.
Theo khu vực, nhu cầu than giảm nhanh hơn dự kiến trước đó trong nửa đầu năm nay tại Hoa Kỳ và Liên minh châu Âu – giảm lần lượt tương ứng là 24% và 16%. Tuy nhiên, nhu cầu từ hai nước tiêu thụ than lớn nhất là Trung Quốc và Ấn Độ đã tăng hơn 5% trong nửa đầu năm, nhiều hơn lượng cần bù đắp cho sự sụt giảm ở những nơi khác.
"Than đá là nguồn phát thải carbon lớn nhất từ ngành năng lượng, và ở châu Âu và Hoa Kỳ, sự tăng trưởng của năng lượng sạch đã khiến việc cơ cấu sử dụng than rơi vào suy giảm", Theo Giám đốc Thị trường Năng lượng và An ninh IEA – ông Keisuke Sadamori cho biết. “Nhưng nhu cầu vẫn cao ở châu Á, ngay cả khi nhiều nền kinh tế trong số đó đã tăng cường đáng kể các nguồn năng lượng tái tạo. Chúng ta cần những nỗ lực chính sách và đầu tư lớn hơn - được hỗ trợ bởi sự hợp tác quốc tế mạnh mẽ hơn - để thúc đẩy sự gia tăng lớn về năng lượng sạch và hiệu quả sử dụng năng lượng để giảm nhu cầu than ở các nền kinh tế nơi nhu cầu năng lượng đang tăng trưởng nhanh".
Sự dịch chuyển nhu cầu than sang châu Á vẫn tiếp tục. Năm 2021, Trung Quốc và Ấn Độ đã chiếm 2/3 lượng tiêu thụ toàn cầu, có nghĩa là họ cùng nhau sử dụng lượng than gấp đôi so với phần còn lại của thế giới cộng lại. Vào năm 2023, thị phần của họ sẽ đạt gần 70%. Ngược lại, Hoa Kỳ và Liên minh châu Âu - cùng nhau chiếm 40% từ ba thập kỷ trước và hơn 35% vào đầu thế kỷ này - đại diện cho mức tiêu thụ ít hơn 10% ngày nay.
Sự phân chia tương tự được quan sát thấy ở phía sản xuất. Ba nhà sản xuất than lớn nhất - Trung Quốc, Ấn Độ và Indonesia - đều sản xuất số lượng ghi nhận kỷ lục trong năm 2022. Vào tháng 3/2023, cả Trung Quốc và Ấn Độ đều lập kỷ lục mới hàng tháng, với Trung Quốc lần thứ 2 vượt 400 triệu tấn và Ấn Độ lần đầu tiên vượt ngưỡng 100 triệu tấn. Cũng trong tháng 3, Indonesia đã xuất khẩu gần 50 triệu tấn, một khối lượng chưa từng được xuất khẩu bởi bất kỳ quốc gia nào trước đây. Ngược lại, Mỹ, từng là nhà sản xuất than lớn nhất thế giới, đã giảm hơn một nửa sản lượng kể từ mức đỉnh điểm vào năm 2008.
Sau sự biến động cực đoan và giá cao của năm ngoái, giá than đã giảm trong nửa đầu năm 2023 xuống mức tương tự như đã thấy vào mùa hè năm 2021, do nguồn cung dồi dào và giá khí đốt tự nhiên xuống thấp hơn. Than nhiệt trở lại được định giá thấp hơn than luyện cốc và phí bảo hiểm lớn đối với than Úc đã thu hẹp sau khi bị gián đoạn bởi thời tiết La Niña đã cản trở sản xuất. Than của Nga đã tìm thấy các khách hàng mới sau khi bị cấm vận ở châu Âu, nhưng thường được giảm giá đáng kể.
Giá than rẻ hơn đã làm cho hàng nhập khẩu hấp dẫn hơn đối với một số người mua nhạy cảm về giá. Nhập khẩu của Trung Quốc đã tăng gần gấp đôi trong nửa đầu năm nay và thương mại than toàn cầu vào năm 2023 sẽ tăng hơn 7%, vượt xa mức tăng trưởng nhu cầu chung, để tiếp cận mức kỷ lục được ghi nhận vào năm 2019. Thương mại than vận chuyển bằng đường biển năm 2023 có thể vượt qua kỷ lục 1,3 tỷ tấn được thiết lập vào năm 2019.
Nguồn: News - IEA
Biên dịch: Vincent Nguyen